ذخیره‌سازی خون بندناف در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از روش‌های پیشرو در حوزه پزشکی بازساختی و درمان بیماری‌های صعب‌العلاج شناخته شده است. خانواده‌های بسیاری در سراسر دنیا به این گزینه به‌عنوان یک پشتوانه زیستی برای آینده فرزند خود نگاه می‌کنند. اما یکی از مهم‌ترین گام‌های پیش از عقد قرارداد، ارزیابی سلامت مادر و بررسی سوابق پزشکی او است. در این میان، یکی از سؤالات پرتکرار مادران باردار این است:
"اگر سابقه تب مالت (بروسلوز) داشته باشم، می‌توانم خون بندناف نوزادم را ذخیره کنم؟»"
در این یادداشت، به بررسی علمی و فنی پاسخ این پرسش می‌پردازیم. ابتدا تب مالت و اثرات آن بر دوران بارداری را توضیح می‌دهیم، سپس نگاهی به استانداردهای بین‌المللی AABB خواهیم داشت و در پایان، به دستورالعمل‌های بانک خون بندناف رویان در این زمینه می‌پردازیم.
تب مالت چیست و چگونه منتقل می‌شود؟
تب مالت یا بروسلوز یک بیماری عفونی با منشأ باکتریایی است که توسط گونه‌هایی از باکتری Brucella ایجاد می‌شود. این بیماری در ایران به‌ویژه در مناطق روستایی یا مناطقی با فعالیت دامی بالا شایع است و می‌تواند از طریق موارد زیر به انسان منتقل شود:
مصرف لبنیات غیرپاستوریزه (مانند پنیر محلی یا شیر خام)
تماس مستقیم با دام آلوده یا فرآورده‌های دامی
استنشاق ذرات آلوده در محیط‌های آلوده مانند دامداری‌ها یا آزمایشگاه‌ها
تب مالت یک بیماری سیستمیک است که می‌تواند به‌صورت مزمن در بدن باقی بماند و اعضای مختلفی از جمله کبد، کلیه، استخوان‌ها و حتی سیستم عصبی را درگیر کند. اگرچه درمان آن با آنتی‌بیوتیک‌های ترکیبی امکان‌پذیر است، اما در برخی موارد، باکتری می‌تواند در بدن نهفته باقی بماند و مجدداً فعال شود.
تأثیر تب مالت بر بارداری
یکی از دغدغه‌های مهم متخصصان زنان و زایمان، عفونت‌های مادرزادی است؛ بیماری‌هایی که ممکن است از مادر به جنین منتقل شوند یا بر روند رشد جنین اثر منفی بگذارند. تب مالت نیز در این گروه قرار می‌گیرد.
مطالعات منتشر شده در پایگاه‌های علمی مانند PubMed و Sciencedirect نشان می‌دهند که ابتلا به تب مالت در دوران بارداری ممکن است منجر به عوارض زیر شود:
افزایش خطر سقط جنین (Spontaneous Abortion)
زایمان زودرس
مرگ داخل رحمی جنین (IUFD)
وزن کم نوزاد هنگام تولد
عفونت مادرزادی (در حدود ۲٪ موارد)
همچنین، برخی مطالعات پیشنهاد داده‌اند که درمان تب مالت در دوران بارداری با ترکیب آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند ریفامپین و سفالوسپورین‌ها می‌تواند تا حدودی از عوارض جلوگیری کند، اما این موضوع نیازمند کنترل دقیق و مداوم توسط پزشک متخصص است.
ذخیره‌سازی خون بندناف: چرا سلامت مادر اهمیت دارد؟
خون بندناف منبعی غنی از سلول‌های بنیادی خون‌ساز است که در درمان بسیاری از بیماری‌های خونی و نقص‌های ایمنی به‌کار می‌رود. به همین دلیل، نمونه‌ای که از بندناف گرفته می‌شود باید از نظر سلامت، ایمنی، و کیفیت سلولی در بالاترین سطح ممکن باشد.
به‌دلیل اینکه خون بندناف در زمان تولد گرفته می‌شود، شرایط سلامت مادر—به‌ویژه در مورد بیماری‌های عفونی یا خودایمنی—می‌تواند به‌شدت بر صلاحیت نمونه اثر بگذارد. به همین دلیل، بانک‌های خون بندناف، مانند بانک خون بندناف رویان، پیش از عقد قرارداد، فرم ارزیابی سلامت مادر را دریافت و بررسی می‌کنند.
نگاه جهانی: استانداردهای AABB در مورد بیماری‌های عفونی
AABB (Association for the Advancement of Blood & Biotherapies) یکی از مهم‌ترین مراجع بین‌المللی در تدوین استانداردهای مرتبط با بانک‌های خون و محصولات زیستی است. این سازمان دستورالعمل‌هایی را برای پذیرش یا رد نمونه‌های خون بندناف بر اساس وضعیت سلامت مادر و نوزاد تدوین کرده است.
در این استانداردها، به‌طور خاص اشاره شده است که:
اهدای خون بندناف از مادرانی که دارای بیماری‌های عفونی قابل انتقال از طریق خون هستند، نباید پذیرفته شود.
غربالگری کامل از نظر بیماری‌هایی مانند HIV، سیفلیس، HTLV، هپاتیت B و C، و سل باید انجام شود.
هرگونه عفونت مزمن یا عفونتی با پتانسیل نهفتگی طولانی‌مدت می‌تواند باعث رد نمونه شود.
هرچند در استانداردهای AABB به‌طور مستقیم به تب مالت اشاره نشده، اما به دلیل شباهت تب مالت به سایر بیماری‌های عفونی مزمن مانند سل، بسیاری از مراکز ذخیره‌سازی خون بندناف در دنیا با رویکردی سختگیرانه تر نسبت به سابقه تب مالت عمل می‌کنند.
رویکرد بانک خون بندناف رویان درباره تب مالت
بانک خون بندناف رویان، به‌عنوان بزرگ‌ترین و معتبرترین بانک خصوصی ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی در ایران، بر اساس دستورالعمل‌های علمی و پزشکی، لیستی از موارد منع عقد قرارداد تهیه کرده است. طبق دستورالعمل های ذخیره سازی خون بندناف در شرکت فناوری بن یاخته های رویان،
"سابقه ابتلا به تب مالت (بروسلوز)، در هر زمانی از زندگی مادر، مانع عقد قرارداد ذخیره‌سازی خون بندناف خواهد بود."
این تصمیم بر پایه سه اصل استوار است:
ایمنی زیستی بلندمدت: حتی پس از درمان کامل، امکان نهفتگی باکتری در بافت‌های بدن وجود دارد.
پرهیز از خطر انتقال بالقوه: با توجه به ماهیت عفونت‌های مزمن، احتمال انتقال به نمونه یا گیرنده آینده وجود دارد.
پایبندی به پروتکل‌های سختگیرانه بین‌المللی: بسیاری از بانک‌های جهانی نیز در صورت وجود سابقه بیماری‌های مزمن عفونی، از ذخیره‌سازی خودداری می‌کنند.
تب مالت درمان‌شده هم مانع است؟
یکی از سؤالات رایج مادران این است که اگر تب مالت سال‌ها قبل تشخیص داده شده و با موفقیت درمان شده باشد، آیا هنوز مانع قرارداد خواهد بود؟
پاسخ بانک خون بندناف رویان به این سؤال روشن است: بله، همچنان مانع عقد قرارداد است.
علت این تصمیم، به ویژگی خاص تب مالت برمی‌گردد؛ این بیماری می‌تواند در برخی بافت‌ها یا سلول‌های بدن به‌صورت نهفته باقی بماند و در شرایط خاصی مجدداً فعال شود. از آن‌جایی که خون بندناف برای درمان بیماری‌های حیاتی در آینده استفاده می‌شود، هرگونه ریسک، حتی جزئی، باید حذف شود.
سایر موارد منع قرارداد در بانک خون بندناف رویان
در کنار تب مالت، موارد زیر نیز به‌عنوان موانع عقد قرارداد شناخته شده‌اند:
سل (توبرکلوز)
سیفلیس
HTLV
پارکینسون
برخی بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، MS، کولیت اولسراتیو، واسکولیت‌ها و سندرم بهجت
این موارد معمولاً به دلیل ماهیت مزمن، تأثیر بر ایمنی سلولی یا خطر انتقال در فهرست موانع قرار دارند.
جمع‌بندی: چرا باید تب مالت را جدی گرفت؟
در نگاه اول، ممکن است تب مالت یک بیماری بومی قابل درمان به نظر برسد، اما از دیدگاه پزشکی بازساختی و بانک‌های زیستی، هرگونه عفونت مزمن—even if cured—می‌تواند تهدیدی جدی برای کاربرد درمانی آینده سلول‌های بنیادی باشد.
به همین دلیل، بانک خون بندناف رویان با استناد به اصول علمی و الگوی استانداردهای جهانی مانند AABB، سابقه تب مالت را مانع عقد قرارداد می‌داند تا بتواند بالاترین سطح ایمنی را برای خانواده‌ها فراهم کند.