استامینوفن، که در برخی کشورها به‌عنوان پاراستامول شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین داروهای مسکن و تب‌بر است که به‌طور گسترده در دوران بارداری استفاده می‌شود. با‌این‌حال، در سالهای اخیر، نگرانی‌هایی درباره‌ی تأثیر احتمالی مصرف این دارو در دوران بارداری بر سلامت روانی و رشدی کودکان مطرح شده است. مطالعات متعددی به بررسی ارتباط بین مصرف استامینوفن در دوران بارداری و بروز اختلالاتی مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و اختلال طیف اوتیسم (ASD) در کودکان پرداخته‌اند.
اختلال نقص توجه چیست
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی‌رشدی است که در دوران کودکی آغاز می‌شود و می‌تواند در بزرگسالی ادامه یابد. این اختلال به طور عمده با سه علامت اصلی شناخته می‌شود: بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری. افراد مبتلا به ADHD ممکن است در انجام وظایف روزمره مانند مطالعه، تکمیل تکالیف مدرسه، یا پیروی از دستورات دچار مشکل شوند. علائم بی‌توجهی شامل فراموشی، دشواری در توجه به جزئیات، و ناتوانی در پیگیری وظایف تا پایان است. بیش‌فعالی نیز با رفتارهایی مانند بی‌قراری، ناتوانی در نشستن به مدت طولانی، و انجام فعالیت‌های جسمانی بیش از حد همراه است. تکانش‌گری به‌معنای انجام کارهایی بدون تفکر قبلی و ناتوانی در کنترل رفتار است که می‌تواند به مشکلاتی در روابط اجتماعی و مدرسه منجر شود. این علائم معمولاً در چندین محیط، از جمله خانه و مدرسه، مشاهده می‌شوند. برای تشخیص ADHD، ارزیابی‌های دقیق و جامع توسط متخصصان نیاز است که معمولاً شامل مصاحبه با والدین و معلمان و مشاهده رفتار کودک در محیط‌های مختلف است.
نحوه درمان ADHD
درمان ADHD به طور معمول ترکیبی از مداخلات دارویی و غیر دارویی است. درمان دارویی معمولاً شامل محرک‌ها مانند متیل فنیدیت یا آمفتامین است که می‌توانند به‌کاهش علائم بی‌توجهی و بیش‌فعالی کمک کنند. علاوه‌بر درمان دارویی، مداخلات رفتاری نیز نقش مهمی در مدیریت علائم ADHD دارند. این مداخلات شامل تکنیک‌های آموزش مهارت‌های سازمان‌دهی، مدیریت زمان، و تقویت رفتارهای مثبت می‌شود. آموزش والدین و معلمان در مورد نحوه حمایت از کودک مبتلا به ADHD نیز ضروری است، زیرا آن‌ها می‌توانند در ایجاد یک محیط حمایتی برای کودک نقش بسزایی داشته باشند. در کنار این، درمان‌های روان‌شناختی مانند رفتار درمانی و مشاوره‌های خانوادگی نیز می‌توانند به بهبود عملکرد اجتماعی و تحصیلی کودکان مبتلا به ADHD کمک کنند. در‌این‌میان، برخی مطالعات نشان داده‌اند که عوامل محیطی می‌توانند تأثیر زیادی بر بروز ADHD داشته باشند. به‌طور خاص، قرارگیری در معرض مواد شیمیایی خاص مانند استامینوفن در دوران بارداری ممکن است به اختلالات رشدی مانند ADHD کمک کند. مطالعاتی که به‌ویژه بر مصرف استامینوفن در دوران بارداری تأکید دارند، نشان می‌دهند که این دارو ممکن است با تغییراتی در ساختار مغزی جنین یا در فعالیت‌های ژنی مرتبط باشد. اگرچه هنوز بسیاری از این فرضیات در مراحل اولیه تحقیقاتی هستند، نتایج نشان می‌دهند که ممکن است ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی، از جمله مصرف داروها در دوران بارداری، در بروز ADHD مؤثر باشند. یکی دیگر از عوامل مرتبط با افزایش خطر ADHD، سابقه خانوادگی این اختلال است. مطالعات نشان داده‌اند که در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به ADHD والدین یا بستگانی دارند که این اختلال را نیز تجربه کرده‌اند. بنابراین، عوامل ژنتیکی در بروز ADHD نقشی اساسی دارند. در‌کنار‌این، برخی شرایط سلامت روانی در دوران بارداری نیز می‌توانند احتمال بروز ADHD را افزایش دهند. به‌عنوان مثال، استرس مزمن یا افسردگی مادران در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به ADHD را در کودکان بالا ببرد. تحقیقات جدید در حال بررسی این است که چگونه عوامل مختلف، از جمله وضعیت سلامت روانی مادر و مواد شیمیایی محیطی، می‌توانند با هم ترکیب شده و تأثیرات بلندمدتی بر توسعه عصبی و روانی کودکان بگذارند.
بررسی ارتباط بین مصرف استامینوفن و ADHD
در سال ۲۰۲۵، محققان مطالعه‌ای را در مجله‌ی Nature Mental Health منتشر کردند که به بررسی ارتباط بین نشانگرهای زیستی خون مادران در دوران بارداری و بیان ژن‌های جفت با بروز ADHD در کودکان پرداخت. این پژوهش نشان داد که مصرف استامینوفن در دوران بارداری ممکن است با تغییراتی در بیان ژن‌های جفت مرتبط باشد که این تغییرات می‌توانند با افزایش خطر ابتلای کودکان به ADHD مرتبط باشند. این مطالعه با اندازه‌گیری سطح استامینوفن در نمونه‌های خون مادران و تحلیل بیان ژن‌های جفت، به نتایجی دست یافت که نشان‌دهنده‌ی تأثیر احتمالی مصرف استامینوفن بر رشد عصبی جنین است. محققان تأکید کردند که این یافته‌ها نیازمند تحقیقات بیشتری برای تأیید و درک مکانیزم‌های دقیق این ارتباط هستند.
مطالعه‌ی مشابه: تحلیل داده‌های پژوهش
در مقابل، مطالعه‌ای دیگر که در مجله علمی (JAMA Network) منتشر شد، به بررسی داده‌های بیش از ۲.۴ میلیون کودک متولدشده در سوئد از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۹ پرداخت. این پژوهش به‌دنبال یافتن ارتباط بین مصرف استامینوفن در دوران بارداری و بروز اختلالات عصبی‌رشدی مانند اوتیسم، ADHD و ناتوانی ذهنی در کودکان بود. نتایج این مطالعه نشان داد که بین مصرف استامینوفن در دوران بارداری و افزایش خطر ابتلا به این اختلالات ارتباط معناداری وجود ندارد. محققان با مقایسه شاخص خطر مطلق در کودکان ۱۰ سالهای که در معرض استامینوفن قرار گرفته بودند با آن‌هایی که در معرض نبودند، تفاوت قابل‌توجهی در میزان ابتلا به اوتیسم، ADHD و ناتوانی ذهنی مشاهده نکردند. این نتایج نشان می‌دهد که ممکن است عوامل دیگری مانند ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و سلامت والدین در بروز این اختلالات نقش داشته باشند.
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی
ADHDیک اختلال عصبی‌رشدی است که با علائمی مانند بی‌توجهی، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی شناخته می‌شود. این اختلال در دوران کودکی ظاهر می‌شود و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد. علائم ADHD می‌توانند شامل دشواری در تمرکز، فراموشی، ناتوانی در پیگیری وظایف، بی‌قراری و ناتوانی در نشستن به مدت طولانی باشند. تشخیص ADHD نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصصان سلامت روان است و باید تأثیر علائم در چندین محیط مانند خانه و مدرسه مورد بررسی قرار گیرد. درمان‌های موجود برای ADHD شامل ترکیبی از مداخلات رفتاری، آموزشی و در برخی موارد دارودرمانی است. مداخلات رفتاری می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های مدیریت زمان، سازمان‌دهی و کنترل تکانه‌ها را بیاموزند. همچنین، آموزش والدین و معلمان در مورد ADHD می‌تواند به بهبود حمایت از کودکان مبتلا کمک کند.
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج متناقض مطالعات مختلف، هنوز توافق قطعی در مورد ارتباط بین مصرف استامینوفن در دوران بارداری و بروز اختلالات عصبی‌رشدی مانند ADHD وجود ندارد. برخی پژوهش‌ها به ارتباط مثبت اشاره دارند، در‌حالی‌که برخی دیگر چنین ارتباطی را تأیید نمی‌کنند. بنابراین، توصیه می‌شود که زنان باردار پیش از مصرف هرگونه دارو، از جمله استامینوفن، با پزشک خود مشورت کنند تا مزایا و معایب احتمالی را به‌طور کامل بررسی نمایند.
پایان مطلب/