به گزارش روابط عمومی، در این گزارش، دلایل علمی این موارد، الزامات بین‌المللی، نقش آن‌ها در تضمین کیفیت، و همچنین خطراتی که در صورت نادیده گرفتن این موارد برای گیرندگان نمونه‌ها به وجود می‌آید، بررسی می‌شود.
موارد منع قرارداد چیست؟
موارد منع قرارداد به شرایطی گفته می‌شود که در آن‌ها نمونه خون بندناف به دلایل علمی یا پزشکی برای ذخیره‌سازی مناسب نیست. شناسایی این شرایط، بر اساس پرسش‌نامه‌های سلامت، نتایج آزمایش‌های تخصصی، بررسی سابقه خانوادگی و ارزیابی نمونه انجام می‌شود. در صورت وجود این شرایط، بانک از عقد قرارداد معذور است.
دلایل علمی و پزشکی موارد منع قرارداد
موارد منع ذخیره‌سازی خون بندناف معمولاً به یکی از دلایل زیر اعمال می‌شوند:
1. اختلالات ژنتیکی یا مادرزادی
نمونه‌هایی از بیماری‌های مرتبط: تالاسمی ماژور، آنمی فانکونی، سندروم داون
علت منع: احتمال انتقال بیماری به گیرنده یا عدم اثربخشی درمانی در آینده
2. وجود عفونت‌های خطرناک در مادر
ویروس‌ها و عوامل شایع: HIV، هپاتیت B و C، سیفلیس، HTLV-I/II
علت منع: آلودگی نمونه و امکان انتقال بیماری در پیوند سلول‌های بنیادی
3. اختلالات خونی یا سرطانی در خانواده
نمونه‌ها: سابقه خانوادگی لوسمی، نقص ایمنی اولیه، اختلالات مغز استخوان
علت منع: ریسک ژنتیکی بالا و احتمال حامل بودن کودک
4. ناکافی بودن حجم یا کیفیت نمونه
مثال‌ها: حجم خون بندناف زیر ۳۰ میلی‌لیتر یا تعداد MNC پایین‌تر از 6×10⁸
علت منع: کارایی پایین در درمان‌های آینده
پایبندی رویان به استانداردهای جهانی
بانک خون بندناف رویان، همواره متعهد به رعایت دستورالعمل‌های انجمن AABB و سایر نهادهای معتبر جهانی است. این موارد منع، صرفاً بر اساس تصمیم داخلی نیست، بلکه کاملاً منطبق با الزامات زیر تدوین شده‌اند:
مهم‌ترین الزامات AABB در منع قرارداد:
رد نمونه در صورت شناسایی بیماری عفونی یا ژنتیکی قابل انتقال
لزوم بررسی حجم و تعداد سلول‌ها پیش از ذخیره‌سازی
انجام آزمایشات سلامت مادر در دوران بارداری و پس از زایمان
تهیه فرم رضایت‌نامه آگاهانه شامل توضیح کامل موارد رد قرارداد
اگر موارد منع رعایت نشود چه خطراتی وجود دارد؟
ذخیره‌سازی نمونه‌هایی که باید مشمول موارد منع شوند، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد:
خطرات احتمالی
انتقال عفونت به‌ویژه در مواردی مانند HIV یا هپاتیت
ناکارآمدی پیوند به‌دلیل تعداد سلول ناکافی یا نقص ژنتیکی نمونه
هزینه‌های بی‌نتیجه هزینه زیاد پیوند برای نمونه بی‌اثر یا آلوده
آسیب روانی برای خانواده گیرنده در صورت شکست درمان
در واقع، رعایت نکردن این استانداردها، اعتماد عمومی را نسبت به سامانه بیوبانک تضعیف می‌کند.
چرا رعایت موارد منع، یک اصل اخلاقی و علمی است؟
پایبندی به موارد منع قرارداد نه‌تنها یک الزام علمی، بلکه تعهدی اخلاقی است. ذخیره‌سازی یک نمونه بی‌کیفیت برای سود مالی، می‌تواند جان یک بیمار را در آینده به خطر بیندازد. بنابراین، بانک‌هایی که استانداردهای معتبر مانند AABB، FACT یا NetCord را رعایت نمی‌کنند، نه‌تنها از نظر علمی مردود، بلکه از منظر اخلاقی نیز مسئول پیامدهای زیان‌بار خواهند بود.
تطبیق با بانک‌های جهانی خون بندناف
در همین راستا، بانک‌های معتبر جهانی مانند DKMS در آلمان، Be The Match در ایالات متحده و Anthony Nolan در بریتانیا نیز از چارچوب‌های مشابهی پیروی می‌کنند. برای مثال، در صورتی که تعداد سلول‌های CD34+ در نمونه‌ای کمتر از مقدار مشخص باشد یا آزمایش‌های ویروسی مادر مثبت شود، این نمونه‌ها ذخیره نمی‌شوند و به والدین اعلام می‌گردد که فرآیند متوقف شده است. اگر مادر ناقل ویروس هپاتیت باشد و نتایج آزمایش PCR مثبت باشد، نمونه به‌طور کامل رد می‌شود. این معیارها برای تضمین اثربخشی و ایمنی نمونه‌ها در کاربردهای درمانی الزامی هستند.
استانداردهای NetCord‑FACT برای بانک خون بندناف که توسط سازمان FACT تدوین شده‌اند، به‌صراحت الزام دارند که نمونه‌هایی با حجم پایین یا تعداد ناکافی سلول بنیادی (به‌ویژه CD34⁺) نباید ذخیره شوند. همچنین انجام آزمایش‌های ویروسی مادر (HIV، هپاتیت B/C، سیفلیس و…) الزامی است؛ در صورت وجود نتیجه مثبت، فرآیند ذخیره‌سازی متوقف می‌گردد
سازمان WMDA (World Marrow Donor Association) نیز در استانداردهای خود برای بانک‌های بندناف قید کرده است که مادر باید در محدوده ۷ روز قبل یا بعد از زایمان، آزمایش‌عفونت‌هایی نظیر HIV، HTLV-I/II، هپاتیت، سیفلیس و … را داشته باشد و هر گونه نتیجه مثبت باعث رد نمونه می‌شود
در بانک‌هایی مانند DKMS آلمان عضو NetCord-FACT، پروتکل‌ها شامل بررسی حجم، کیفیت سلول و اعتبار آزمایش ویروسی است تا نسبت اثربخشی و ایمنی نمونه در سطح بین‌المللی تضمین شود .
همچنین در دستورالعمل‌های NMDP/Be The Match آمریکا، محدودیت‌هایی برای حداقل تعداد سلول‌ها (TNC و CD34⁺) وجود دارد؛ به‌عنوان مثال حداقل TNC = 1.5×10⁷/kg و CD34⁺ ≥ 1×10⁵/kg برای هر واحد، پایین‌تر از این آستانه‌ها نمونه به‌عنوان مناسب برای پیوند شناخته نشده و ذخیره نمی‌شود
در نتیجه اطلاعاتی که در گزارش از بانک‌های معتبر ذکر شد، مستقیماً برگرفته از این استانداردهای بین‌المللی (NetCord-FACT، WMDA، NMDP) است و نه فقط بر اساس بیان عمومی یا فرضیات.
نتیجه گیری
بانک خون بندناف رویان با رعایت دقیق موارد منع قرارداد، نه‌تنها از سلامت نمونه‌ها اطمینان حاصل می‌کند، بلکه با الگوبرداری از معتبرترین نهادهای بین‌المللی مانند AABB، استاندارد جهانی را در خدمات خود جاری کرده است.
در مقابل، سازمان‌هایی که بدون توجه به این موارد اقدام به ذخیره‌سازی می‌کنند، با افزایش ریسک انتقال بیماری، شکست پیوند، و کاهش اثربخشی درمانی مواجه خواهند شد. این موضوع نه‌تنها سلامت بیماران را به خطر می‌اندازد، بلکه اعتماد عمومی به نظام درمانی و بیوبانک‌ها را نیز تضعیف می‌کند.
پایان مطلب/