اسپوندیلیت آنکیلوزان AS[1] یا روماتیسم ستون فقرات، بیماری از گروه آرتریتها میباشد و آرتریت اسپوندیلیت[2]SPA نیز خوانده میشود. ارتباط قوی بین بیان [3]-B27HLA و ایجاد بیماری AS وجود دارد، و این بیماری لگن و ستون فقرات را درگیر میکند. ارتباط بین بیماری AS و HLA-B27 در مطالعات SPA بسیار مهم میباشد. درحقیقت از آنجایی که بیماری زایی سه بیماری؛ AS، IBD[4] یا روده تحریکپذیر و پسوریازیس مشابه است، در نتیجه احتمال اینکه همزمان در خانوادههای مستعد رخ دهند، وجود دارد. HLA-B27، عضوی از کمپلکس سازگاری بافت اصلی MHC[5] کلاس I میباشد، که 167 زیرگروه دارد. بیشتر اختلافات بین این زیرگروهها در آمینواسیدهایی که توسط اگزون 2 و 3 کد شدهاند، دیده میشوند. شایعترین زیرگروه در سراسر دنیا HLA-B27:05 میباشد. از این رو، به عنوان زیرگروه نیایی HLA-B27 به شمار میآید. ژن آمینوپپتید 1 شبکه آندوپلاسمی ERAP1[6]، دومین ژن قوی مرتبط با AS، بعد از HLA-B27 میباشد. هتروژنیسیتی یا ناهمگونی قابل توجهی در اللهای HLA-B27 یا همان زیرگروههای HLA دیده میشود. 167 زیرگروه HLA-B27 در یک یا تعداد بیشتری از توالی آمینواسیدی با یکدیگر تفاوت دارند. رایجترین زیرگروه، شامل 31 الل (HLA-B27:05:02تاHLA-B27:05:32 ) میباشد. HLA-B27:05:01 به علت شباهت آن با HLA-B27:05:02 حذف شدهاست. HLA-B27:05:02 شایعترین الل توزیع شده از اللهای HLA-B27 در دنیا میباشد، و به عنوان نیای اللهای HLA-B27 در طی تکامل انتخاب شدهاست.
در پاسخ به این سوال که کدام ویژگی HLA-B27 نقش اصلی برای مستعد شدن به AS دارد، چندین تئوری ارائه شدهاست. فرضیه پپتید آرتریوژنیک میگوید که پپتیدهای آنتیژنیک خاصی، با منشاء خارجی یا درون سلولی وجود دارند، که منجر به بیماری AS میشوند. براساس این نظریه، AS همراه با زیرگروههای HLA-B27 میتوانند به پپتیدهای آنتیژنی خاصی متصل شوند. پس از آن، فعالیت HLA-B27 منحصر به Tسایتوتکسیک شده و پاسخ ایمنی که به دنبال این فعالیت ایجاد میشود، ممکن است منجر به AS شود. تنوع ژنتیکی در نواحی کدکننده زیرگروههای HLA-B27، عموماً در توالیهای اینترونی و یا تنظیمی رخ میدهند، و بسیاری از تغییراتی که در جهشهای نامشخص (بدمعنی و بیمعنی) ایجاد شده است، منجر به تفاوت در پروتیئنها میشوند. همچنین، SNP[7]ها هم که توانایی تغییر بیان ژن را دارند، ممکن است در این امر دخیل بوده و حائز اهمیت باشند. همچنین نقش دیمریزاسیون زنجیره سنگین HLA-B27 در بیماری زایی AS نیز مطرح شدهاست. این همودیمرها علت از دست دادن ساختار فضایی صحیح HLA-B27 در ER (شبکه آندوپلاسمی) رخ می دهند، و اجتماع این پروتیئنها که دارای ساختار فضایی صحیح خود نمی باشند، منجر به استرس ER[8] و پاسخ التهابی بینسلولی میشود، که ممکن است در تشدید علائم AS موثر باشند.
ژن ERAP1 به عنوان دومین ژن قوی مرتبط با AS پس از HLA-B27 مطرح است. HLA-B27و ERAP1 باهم مسئول 70% از خطرات ژنتیکی تشدید کننده ابتلا به AS میباشند. نقش ERAP1 پیرایش پپتیدها در ER و تبدیل آنها به پلیپپتیدهایی با طول مناسب (معمولا mer 8-10 ) بوده و برای اتصال توسط مولکولهای MHC کلاس I ( شامل HLA-B27) موثر میباشند.
[1] Ankylosing spondylitis
[3] Human Leukocyte Antigen
[4] Inflammatory bowel disease
[5] Major Histocompatibility Complex
[6] Endoplasmic Reticulum Aminopeptidase 1
[7] Single Nucleotide Polymorphism
[8] Endoplasmic Reticulum